بنایی یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین شاخه‌های صنعت ساختمان‌سازی است که علاوه بر مهارت و دقت بالا، نیاز به ابزار مناسب نیز دارد. در واقع ابزارآلات، همراهان و دستیاران جدانشدنی از بناها هستند که بدون وجود آن‌ها، اجرای درست عملیات ساخت‌وساز امکان‌پذیر نیست.
ابزار بنایی، مجموعه‌ای از وسایل و تجهیزات است که به منظور آماده‌سازی مصالح، اجرای دقیق عملیات ساختمانی و افزایش کیفیت و سرعت کار مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنایان به عنوان اجراکننده طرح‌ها باید شناخت کافی نسبت به ابزارآلات و طرز به کارگیری آن‌ها داشته باشند. شناخت کامل این ابزارها و کاربرد هر یک از آن‌ها، نه تنها موجب ارتقا کیفیت کار می‌شود، بلکه از بروز خطاهای فنی نیز جلوگیری می‌کند.
به این ترتیب اگر قصد دارید در این حوزه مشغول به کار شوید، شناخت ابزارآلات مخصوص بنایی را باید در اولویت قرار دهید. در ادامه این مقاله، قصد داریم به سوال”ابزار بنا چیست؟” به طور کامل پاسخ دهیم و به بررسی انواع ابزارهای مناسب بنایی و کاربردهای آن‌ها بپردازیم.
انواع ابزارهای بنایی را بشناسیم!
همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم برای تبدیل شدن به یک بنای حرفه‌ای، اولین قدم شناخت ابزارهاست. بنایی شغلی چند مرحله‌ای است که هر یک از مراحل آن نیاز به ابزارآلات مخصوص به خود دارد. این مراحل از تخریب و آماده‌سازی زمین شروع می‌شود و نصب تجهیزات از جمله در و پنجره ختم می‌شود.
با وجود آنکه تنوع در ابزارهای بنایی بسیار زیاد است، در ادامه سعی داشتیم لیستی از پرکاربردترین و ضروری‌ترین ابزارهای مورد نیاز بنایان تهیه کنیم.
- ابزارهای اندازه‌گیری و تراز
- تراز:
تراز ابزاری با بدنه فلزی یا پلاستیکی است که محفظه‌هایی حاوی مایع و حباب دارد. از آن در صنعت ساختمان‌سازی جهت بررسی تراز بودن سطح‌های افقی و عمودی استفاده می‌شود. قرار گرفتن حباب ابزار در وسط، نشانه تراز بودن سطح است.
- گونیا:
یکی از مهم‌ترین ابزارهای اندازه‌گیری است که با زاویه 90 درجه خود برای سنجش زاویه‌های قائمه در ساخت دیوارها، چارچوب‌ها یا ستون‌ها استفاده می‌شود. استفاده از آن مانع کج شدن اتصالات و دیواره‌ها می‌شود.
- متر:
متر یکی از ساده‌ترین اما ضروری‌ترین ابزارهای ساختمان‌سازی است که بنایان برای اندازه‌گیری طول، عرض یا ارتفاع در بخش‌های مختلف ساخت‌وساز استفاده از آن استفاده می‌کنند. بدنه آن معمولاً از فلز یا پلاستیک ساخته شده و به‌صورت نواری انعطاف‌پذیر با اعداد مدرج طراحی شده است. وجود یک متر دقیق، قدم اول برای اجرای درست نقشه‌های ساختمانی است.
- ریسمان کار:
طنابی نازک با کشش بالا که اغلب با رنگ روشن تولید می‌شود و برای رسم خطوط مستقیم در دیوارچینی و کف‌سازی به کار می‌رود. می‌توان آن را به رنگ یا ملات آغشته کرد. این ریسمان به بنا کمک می‌کند تا آجرها را دقیقا در یک راستا بچیند و از انحراف یا کجی آن جلوگیری نماید.
- کولیس:
ابزارهای اندازه‌گیری نقش حیاتی در تضمین دقت و کیفیت دارند. کولیس به عنوان یکی از دقیق‌ترین ابزارهای اندازه‌گیری شناخته می‌شود که با قابلیت سنجش ابعاد داخلی، خارجی، عمق و ضخامت اجسام، در بنایی به وفور استفاده می‌شود.
- ابزارهای حمل و آماده‌سازی ملات
- استانبولی:
ظرفی بزرگ است که معمولا به شکل مخروطی یا نیم‌دایره‌ای و از جنس پلاستیک مقاوم، تولید می‌شود. از استانبولی برای ترکیب و نگهداری ملات (سیمان، ماسه و آب) استفاده می‌شود. در کارگاه‌ها برای ساخت سریع ملات و سهولت جابه‌جایی آن استفاده از استانبولی رایج است.
- فرغون:
فرغون یکی از شناخته‌شده‌ترین و پرکاربردترین وسایل در محیط‌های کارگاهی و عمرانی است که تقریباً هر فردی، حتی در صورت نداشتن تجربه مستقیم در ساخت‌وساز، آن را دست‌کم یک‌بار از نزدیک دیده است.
- ابزارهای اجرا و پرداخت
- کمچه بنایی:
اگر بخواهیم یک ابزار را به عنوان دست راست بنایان و استادکاران گچ کار انتخاب کنیم، قطعا این ابزار کمچه بنایی است. از کمچه برای صاف‌کردن ملات، لبه‌سازی و فرم‌دهی، پخش کردن مواد و… استفاده می‌کنند. به صورت کلی کمچه‌ها در اندازه‌های مختلف تولید می‌شوند و استادکارها می‌توانند بسته به نوع کار، از سایزهای متفاوت استفاده کنند.
- شمشه یا تراز بنایی:
شمشه بنایی یکی از ابزارهای حیاتی در پروژه‌های ساختمانی است که برای تراز کردن، صاف‌سازی و حذف بتن اضافی از سطح استفاده می‌شود. این ابزار در دو نوع دستی و موتوری تولید می‌شود و بسته به نوع پروژه، انتخاب مناسبی دارد.
- تخته ماله:
تخته ماله یکی از پرکاربردترین ابزارهای بنایی است که از آن جهت صاف‌کردن سطح گچ یا سیمان روی دیوار یا کف، صاف‌کردن سطح گچ یا سیمان روی دیوار یا کف، ایجاد سطح یکنواخت برای رنگ‌آمیزی یا کاشی‌کاری، استفاده در سفیدکاری یا کشته‌کشی نمای ساختمان و… استفاده می‌شود. ناگفته نماند که مهارت بنایان در استفاده از تخته ماله بسیار حائز اهمیت است و برای نتیجه بهتر، حرکت دست باید یکنواخت و با فشار کنترل‌شده باشد.
- بیل:
بیل جز ابتدایی‌ترین وسایل مورد نیاز بنایی است که از آن جهت حفاری، جابجایی خاک و مصالح، و تهیه ملات استفاده می‌کنند. بیل‌ها انواع مختلفی دارند؛ برخی از شایع‌ترین آن‌ها شامل بیل دستی، بیل مکانیکی چرخ زنجیری، بیل مکانیکی چرخ لاستیکی، بیل مکانیکی کامیونی و.. است.
- ابزارهای کنترل عمود بودن
- شاقول:
شاقول بنایی یکی از ابزارهای سنتی و بسیار مهم در صنعت ساختمان‌سازی است که برای تشخیص عمود بودن سطوح عمودی مانند دیوارها، ستون‌ها و قالب‌ها استفاده می‌شود. این ابزار ساده اما دقیق، نقش کلیدی در حفظ تراز و ایستایی سازه دارد. جالب است بدانید که در پروژه‌های بزرگ، گاهی از دو شاقول هم‌زمان برای کاهش خطا استفاده می‌شود. از این ابزار باید در محیط‌های بدون باد و لرزش استفاده شود تا دقت آن حفظ شود.
اجزای تشکیل‌دهنده شاقول بنایی به شرح زیر است:
|
توضیحات |
بخش |
| معمولا از فلز سنگین (چدن، فولاد یا برنج) ساخته می‌شود و به دلیل وزن مناسب، نخ را کاملاً عمود نگه می‌دارد. |
وزنه مخروطی یا کروی |
|
نخ نازک و محکم که وزنه از آن آویزان می‌شود؛ باید کشش مناسبی داشته باشد تا دقت ابزار حفظ شود. |
ریسمان یا نخ مقاوم |
|
قطعه‌ای مربعی یا حلقه‌ای که نخ از آن عبور می‌کند و به سطح مورد نظر متصل می‌شود؛ محل نصب شاقول را مشخص می‌کند. |
قطعه نگهدارنده (ترکی) |
|
در برخی مدل‌ها، گیره یا آهنربا برای اتصال راحت‌تر به سطوح فلزی یا دیوار تعبیه شده است که کار با این ابزار راحت‌تر می‌کند. |
محل اتصال یا گیره |
دقت داشته باشید که در مدل‌های پیشرفته‌تر، ممکن است شاقول دارای سیستم جمع‌کن نخ یا حتی نشانگر تنظیم نیز باشد.
کلام آخر
ابزارهای بنایی مجموعه‌ای از تجهیزات دستی و مکانیکی هستند که در مراحل مختلف ساخت‌وساز، از آماده‌سازی مصالح تا اجرای دقیق دیوارها و سطوح، مورد استفاده قرار می‌گیرند. شناخت دقیق ابزارهای بنایی و نحوه استفاده صحیح از آن‌ها، نه‌تنها موجب افزایش کیفیت ساخت‌وساز می‌شود، بلکه ایمنی کارگران و بهره‌وری پروژه را نیز بهبود می‌بخشد. در دنیای امروز که سرعت و دقت در اجرای پروژه‌های عمرانی اهمیت بالایی دارد، استفاده از ابزارهای استاندارد و مناسب، یک ضرورت حرفه‌ای محسوب می‌شود.
در این مقاله قصد داشتیم پاسخی کامل به سوال ابزار بنا چیست؟ بدهیم؛ امیدواریم نکات این مقاله برای شما عزیزان نیز مفید واقع شده باشد.
